Çay her günkü hayatımızda en çok kullandığımız içeceklerden biridir. Rengi, kokusu insana zevk verdiği gibi, sıcak sıcak içilişi de soğuk günlerde içimizi ısıtır. Ayrıca, çayın sağlık bakımından da faydası vardır.
Haşlayarak suyunu içtiğimiz çay, bir ağacın kurutulmuş yapraklarındandır. Çay ağacı 13 metre yüksekliğindedir. Hindistan, Japonya ve Çin’de 16 kadar çeşidi vardır. Bizde de çok nefis ürün veren çay ağaçları yetiştirilmiştir. Çay çeşitleri, yaprağın yaşına, cinsine, hazırlanışına göre oldukça değişiktir. Bu arada, siyah çay, yeşil çay,kiremit çayı,yalancı çay gibi çeşitleri vardır.
Siyah çay
Bir iki gün havada kurutulan yaprakların, büküldükten sonra mayalanmasıyla hazırlanır. Mayalanma sırasında çaydaki taneler parçalanır, yapraklarda özel bir koku meydana gelir. Çay mayalandıktan sonra yaprakları kavrulur.
Yeşil çay
Yeşil çay elde etmek için, yapraklar havada kurutulduktan sonra, su buharına tutulur. Daha sonra bükülür, kavrulur, çivitle boyanır.
Kırıntı çay
İnce dallar, döküntüler ayrıldıktan sonra yalnız parçalanmış yapraklardan hazırlanır. Kiremit çayı, yaprak artıklarıyla sapların basınçlı kalıp halinde birleştirilmesiyle yapılır. Çin’de, Rusya’da kiremit çayını sütle, yağla pişirilerek yerler.
Beyaz Çay
Genellikle Çin'in güneyindeki dağlık bölgelerde bulunur. Bu bitkinin tomurcukları ve iki yaprağı toplanır. Beyaz çayın kafein oranı diğer çay çeşitlerine göre daha düşüktür. Beyaz çayda, toplamadan sonra soldurmaya ve kurutmaya bırakılır. Sıcak ortamda solarsa kırmızı, çok soğuk ortamda solarsa siyahımsı bir renk alır.
Oolong Çayı
Diğer çay türlerine göre çok fazla bilinmese de batı dünyasında çay seven insanların ilgisini çekmeyi başarmıştır. Üretimi en zor olan çaylar arasında yer alır. Kalitesinin, üretiminde çay ustasının el becerisine çok bağlı olan oolong çayı Çin'de üretilmektedir.
Çayın Zararları ve Faydaları
Çayda etkili maddeler tein ile teofilindir. Tein, kimya bakımından kafeinin aynıdır. Taze yaprakta tein maddesi bağlı halde olduğundan çayın özel kokusu yoktur. Mayalama, kavurma sırasında bu madde ayrılır, böylece özel kokulu, lezzetle içilebilecek çay elde edilmiş olur. Çayın besi bakımından önemi yoktur. Fazla çay içilirse sinir sisteminde bozukluğa yol açılabilir. Bunlar arasında uykusuzluk, el titremesi başta gelir. Çayın uyuşturucu bir de etkisi vardır. Çok içilirse baş dönmesi, dalgınlık yapabilir. Devamlı çay içenlerde mide, bağırsak bozuklukları, baş ağrısı, hafıza zayıflığı gibi haller görülebilir. Çay yapraklarını sigara gibi içenlere rastlanmıştır. Hatta bir zamanlar İngiltere’de moda haline gelmiştir. Bu şekilde kullananlarda sinir sistemi tepkileri daha şiddetli olur. Çay aşırı gidilmezse birçok faydaları da olan bir içecektir. Sabahları bir, iki bardak çay ağzın ve midenin tatsızlığını giderdiği gibi vücuda da canlılık verir. İshallerde az şekerli çay içmek faydalıdır; hele küçük çocuklarının ishallerinde şekersiz yada tatlandırılmış çayı kaşık kaşık vermek çok iyi gelir. Çayın idrar söktürücü etkisi de vardır. Çayda bulunan teofilin ilaç olarak kullanılmaktır.