Malatya

MALATYA TARİHİ

Doğal, tarihi ve kültürel bereketi ile yıllar boyunca tarih sayfalarında önemli bir yer edinen Kayısı Diyarı Malatya, Doğu Anadolu Bölgesi'nin Yukarı Fırat Havzası'nda yer almaktadır. Güneydoğu Torosların yüksek batı kısmını oluşturan sıradağlar, ilin güneyinde geniş yer kaplar. Bu dağ sıralarının kuzeyinde Malatya Ovası uzanır. Bu büyük ovayı Tohma Suyu ikiye böler. Fırat, Tohma, Söğütlü, Sultansuyu, Beylerderesi, Derme Suyu, Kuru Çay, Sürgü ve Şiro Çayı Malatya'nın belli başlı akarsularıdır. Malatya sınırlarında plato ve ovalar geniş yer tutar. Başlıca ovalar Malatya, Doğanşehir, İzollu, Akçadağ, Yazıhan, Mandıra, Distrik, Erkenek, Mığdı, Sürgü ve Çaplı Ovalarıdır. Üç kıta arasındaki ticaret ve kültür alışverişlerinin yapıldığı yolların kavşak noktasında bulunması, Malatya'nın tarihi ve kültürel önemini artırmıştır. Bu özelliği Malatya‘yı tarihin her döneminde önemli kılmış ve dikkatleri hep üzerine çekmiştir. Kültepe vesikalarında "Melitae'', Hitit vesikalarında "Maldia", Asur vesikalarında "Meliddu , Melide, Melid, Milidia", Urartu kaynaklarında "Melitea", Roma ve Bizans kaynaklarında "Melitene", Arap kaynaklarında "Malatiyye" olarak ifade edilen şehir Türkler tarafından "Malatya" olarak adlandırılmıştır. Hititçe'nin çözülmesinde büyük katkıları bulunan Çek bilgin Bedrich Hrozny, şehrin adının Hititçe'de " bal ve meyve bahçesi" anlamına geldiğini söylemiştir. Hitit hiyeroglif metinlerinde Malatya, dana başı veya boğa ayağı ile gösterilmektedir. Malatya’nın tarihi Hititlere dayanır. Merkez ilçenin 4 km yakınında Aslantepe Höyüğü’nde M.Ö. 8. asra ait Hitit Sarayı çıkmıştır. Hititlerden sonra bu bölgeye Hitit asıllı Kargamış Krallığı, Mitanniler, Hurriler, Sami Babilleri, Asurlular, Medler ve M.Ö. 6. asırda Persler, daha sonra Kommagene Krallığı, Pontus Krallığı, Patlar, Sasaniler ve Romalılar hâkim olmuştur. M.S. 395’te Roma İmparatorluğu ikiye bölününce Malatya, Doğu Roma’nın (Bizans) payına düşmüş, Bizanslılar Malatya’yı eyalet merkezi yapmıştır. Habib İbn-i Mesleme komutasındaki İslâm ordularının Malatya’yı fethetmesinin ardından kent 655-712 ve 735-757 arasında 79 sene İslâm Devletinin sınır şehri olmuştur. İslâm Devletindeki iç çekişmeleri fırsat bilen Bizanslılar, Malatya’yı işgal etmişlerse de 1071 Malazgirt Savaşı’ndan sonra 1085’te Selçuklular Malatya’yı fethetmiştir. Malatya, 1135-1175 seneleri arasında 40 sene boyunca Selçuklulara bağlı Danişmendoğulları’nın başkenti olmuştur. Kent, Selçuklulardan sonra İlhanlılara ve daha sonra Memlûklulara geçmiş, 1516’da Yavuz Sultan Selim Han Memlûk Devletine son verince Malatya, kesin olarak OsmanlıADevleti’neKkatılmıştır. Osmanlı Dönemi’nde Malatya, merkezi Maraş olan Dulkadir Beylerbeyliğinin (eyaletinin) beş sancağından biri olmuş, 18. yy ortalarında iç ayaklanmalar sebebiyle Kahramanmaraş’tan ayrılarak Diyarbakır Eyaleti’ne bağlanmıştır. Tanzimat’a kadar sönük bir devre geçiren Malatya Tanzimat’tan sonra Mâmûretü’l-Aziz Eyaleti’nin üç sancağından birinin merkezi olmuştur. Birinci Dünya Savaşı başında İç Anadolu’nun merkez şehirlerinin büyüklerinden biri hâline gelmiş ve Cumhuriyet Dönemi’nde il olmuştur. 1931’de demiryolunun Malatya’ya varması ve 1937’de şehrin demiryolu ile Sivas’a bağlanması kalkınmasının yolunu açmıştır. Kayısının Başkenti Malatya’mızın ekonomisi sürekli büyümekte, ilimiz turizm, sağlık, sanayi, eğitim başta olmak üzere pek çok alanda pozitif gelişme göstererek her geçen gün daha cazip, daha yaşanabilir bir şehir olarak parlamaya devam etmektedir.

MALATYA YÖRESEL TATLAR

ALTIN SARISI KAYISILARININ LEZZETİYLE BİLDİĞİMİZ MALATYA, GENİŞ YEMEK YELPAZESİNE SAHİP MUTFAĞIYLA DA DİKKAT ÇEKİYOR.

MALATYA PATLICAN TAVA

Patlıcan tava, patlıcanlı yemekleri sevenleri favori lezzetlerinden biri olabilir. Yöresel pişirme teknikleriyle patlıcan ve kuşbaşı etlerin birleşiminden oluşan bu yemek, Malatya mutfağının sevilen lezzetleri arasında.

TAVA (MALATYA USULÜ) TARİFİ İÇİN MALZEMELER

• 250 gr kuşbaşı et
• 3 patlıcan
• 8-9 sivri biber
• 2. 5 domates
• 2 baş sarımsak
• Yarım yemek kaşığı domates salçası
• Yarım yemek kaşığı biber salçası
• 2 yemek kaşığı sıvı yağ
• 1 çay bardağı et suyu yada sıcak su

PATLICAN TAVA (MALATYA USULÜ) TARİFİ YAPILIŞI

1. Etlerimizi düdüklü tencerede ortalama 30 dakika haşlayalım.
2. O ara patlıcanları serçe parmağınız büyüklüğünde boydan kesiyoruz.
3. Biberleri de aynı boyutta doğruyoruz hepsini yağ da kızartıyoruz.
4. Hazır olunca eti fırın tepsimizin en altına diziyoruz.
5. Üzerine kızarttığımız sebzeleri sırasıyla önce biber, sonra patlıcan ve en son yarım ay şeklinde doğradığımız domatesleri dizelim.
6. En üste sarımsakları iri iri doğrayıp serpiştirelim.
7. Sosu için çok az sıvı yağ ile kavuruyoruz.
8. Hazır olunca üzerine et suyu varsa 1 çay bardağı et suyu yoksa sıcak su ekleyip yemeğimizin üzerine döküyoruz.
9. Su az gibiyse ekleyebilirsiniz ama suyu çok almamalı.
10. Fırınımızı 180 derecede ısıtıp sonradan 150 dereceye düşürüp 30-40 dakika kadar daha pişiriyoruz. Afiyet olsun

KAYISILI KAVURMA

Tatlı kayısıyı daha önce yemekle denemediyseniz bu tarife göz atmanızı öneririz. Kavrulmuş kayısıların, soğan ve kavurmalarla uyumu inanılmaz bir lezzeti ortaya çıkartıyor. Malatya’nın meşhur kayısılardan yapılan yemek, farklı tatlara açık olanların denemesi gereken lezzetlerden.

KAYISILI KAVURMA TARİFİ İÇİN MALZEMELER

MALATYA USULÜ SIKMA KÖFTE

Malatya yemeklerinin en çok kullanılan malzemesi bulgur olabilir. Bulgurla yapılan lezzetlerden biri olan sıkma köfte, soğan ve domateslerle beraber kavrularak yapılıyor. Oldukça lezzetli ve pratik olan bu tadı denemenizi şiddetle öneriyoruz.

SIKMA KÖFTE (MALATYA USULÜ) TARİFİ İÇİN MALZEMELER

• 2 su bardağı ince bulgur
• 2 su bardağı un
• 2 su bardağı sıcak su
• 1 yumurta
• 2 tatlı kaşığı salça
• 2 çay kaşığı kimyon
• Karabiber
• Tuz

SOSU İÇİN;

• 3 yemek kaşığı sıvı yağ
• 5 adet orta boy olgun domates
• 5 adet sivri biber
• 1 adet orta boy kuru soğan (isteğe bağlı)
• 3 diş sarımsak
• 1 tatlı kaşığı domates salçası
• 1 tatlı kaşığı biber salçası
• Maydanoz
• Tuz

GIRIK

Malatya’nın yöresel yemeklerinden olan gırık, hem lezzetli hem de doyurucu yemeklerden biri. Yuvarlanmış küçük köfteler, sebzelerle beraber yavaşça kaynatılıyor. Bir miktar suyundan koyularak servis edilen gırık, akşam yemeklerinin vazgeçilmezlerinden.

MALATYA KÖMBESİ

Normal kömbeden farklı olarak Malatya kömbesi, kuşbaşı etle beraber yapılmakta. Yufkaların arasına konulan kuşbaşı etlerle oldukça lezzetli bir hale dönüşmekte.

MALATYA KÖMBESİ TARİFİ

HAMURU İÇİN:

• 1 kg un
• 1 çay bardağı sıvı yağ
• 1 çay bardağı süt
• 1 tatlı kaşığı tuz
• aldığı kadar su

İÇ HARCI İÇİN:

• yarım paket (125gram) margarin
• 3 adet orta boy patates
• 300 gram yarım yağlı kıyma
• 3 yemek kaşığı un
• 2 çay kaşığı tuz

ÜZERİ İÇİN:

• 1 yemek kaşığı yoğurt
• 1 adet yumurta

ETLİ KÖMBE ( MALATYA USULÜ) TARİFİ YAPILIŞI

Malatya yöresinin meşhur kömbesi mutlaka deneyin derim bağımlısı olacaksınız.):))

1. Öncelikle hamur yoğrulur. unun içine yağ tuz ve süt eklenir.
2. Ara ara kontrollü su eklenerek kulak memesi yumuşaklığında hamur yoğrulur.
3. Hamur dinlenirken patatesler çok küçük küpler şeklinde doğranır.
4. Kıymaya tuz  eklenip yoğrulur. Hamur iki parçaya ayrılır.
5. Yarısı arada un serperek büyük boy fırın tepsisi ebatında açılır ve margarinle yağlanmış tepsiye serilir.
6. Hamuru serdikten sonra kıyma  küçük küçük parçalar şeklinde hamurun üzerine yayılır.
7. Kıymanın üstüne patatesler eşit şekilde yayılır.
8. Margarin dilimlenerek patateslerin üzerine yerleştirilir. Üzerine un serpiştirilir.
9. Hamurun kalan yarısı da tepsi boyutunda açılıp üste serilir.
10. Hamur kenarlardan içe doğru  çok az katlanır.
11. Yumurta yoğurtla beraber çırpılır ve kömbenin üstüne sürülür.
12. Parmakla iki tane oyuk açılarak önceden ısıtılmış 200 derece fırında altı üstü kızarıncaya kadar pişirilir.
13. Fırından alınca üstüne su serpiştirip başka bir tepsi kapatılır. Afiyet bal şeker olsun. Not: İç harcı sade kıymalı veya kavurmalı şekilde de hazırlayabilirsiniz patates yumuşaklık veriyor.

KİRAZ YAPRAĞI SARMASI

Kiraz yapraklarına sarılarak yapılan sarma oldukça lezzetli ve ekşimsi bir tada sahip. Normal dolmalıklardan farklı olarak içerisine erik ekşisi de katılan sarma, farklı tadıyla Malatya’nın yöresel lezzetlerinden.

KİRAZ YAPRAĞI SARMASI (MALATYA) TARİFİ İÇİN MALZEMELER

• 500 gram kiraz yaprağı
• 1 su bardağı kırma bulgur (Malatya yöresine has bir tür)
• 1 su bardağı köftelik bulgur
• 1 yemek kaşığı un

SOSU İÇİN;

• 3 orta boy kuru soğan
• 1 adet yumurta
• 150 gram tereyağı
• 2 kg yoğurt

KİRAZ YAPRAĞI SARMASI (MALATYA) TARİFİ YAPILIŞI

Malatya ile özdeş bir yemek; Kiraz yaprağı köftesi (Not: Bunu Malatya’da dut yaprağı, fasulye yaprağı ve asma yaprağı ile de yaparlar ve kiraz ağacı meyve vermeden yaprakları su gibiyken kullanılır. )

1. Kiraz yaprakları üzerine sıcak su dökülerek 5 dakika kapta bekletilir.
2. Ayrı bir geniş kap içerisine kırma ve köftelik bulgur konularak üzerine sıcak su gezdirilirek ıslanması sağlanır ve 15 dk bekletilir.
3. Bekleyen bulgurun üzerine bir kaşık un, tuz ilave edilerek kıvamını buluncaya kadar yoğurulur.
4. Daha sonra kiraz yaprakları süzülerek saplarından ayıklanır.
5. Kiraz yaprağının parlak kısmı alta gelecek şekilde fındık büyüklüğünde hamur parçaları içine konularak ince olarak sigara gibi sarılıp bir tencere içine yerleştirilir.
6. Açılmaması için dikkatli olun bir süre parmak aralarında bekletip tencereye koyabilirsiniz.
7. Sarma işlemi bitince üzerine bir tabak ters çevrilip konulur havaya kalkmaması için.
8. Sıcak et suyu veya normal su ilave edilerek kısık ateşte dağılmadan pişmeye bırakılır.
9. Ayrı bir tencereye yoğurt, yumurta ve un alınıp iyice çırpılır.
10. Tencere ateş üzerine konularak kesilmemesi için sürekli karıştırarak kısık ateşte kaynamaya bırakılır.
11. Bu işlem devam ederken kare kare doğradığımız üç adet soğan tereyağı koyduğumuz tavada karamelize olana kadar kavrulur.
12. Pişen kiraz sarması diğer tencerede kaynamaya bırakılan yoğurt sosu içine dökülerek 10 dakika kadar daha pişirilir.
13. Pişen kiraz yaprağı sarması kepçe ile alınarak bir kaba konulur.
14. Üzerine tereyağlı kavrulmuş soğan dökülerek servis edilir. Afiyet olsun.

KAYISI TATLISI Kayısıyla meşhur olan şehrin tatlısı da bir başka olur. Kayısıların tereyağında kavrulduktan sonra içlerine kaymak koyularak yapılan tatlı, daha önce yediğiniz tatlıları size unutturabilir. Hem görüntü itibariyle hem de lezzetiyle denemeden gitmemenizi öneririz.