Sonbaharda yaprakların sararması ve dökülmesi tam bir görsel şölendir. Çoğu kişi için sonbahar ve yaprak dökülmesi hüzünlüdür ve ömrün tükenmesi olarak tabir edilir.
Edebiyatçılar, ressamlar, fotografçılar ve romantik çiftler için kaçırılmaması gereken bir nimet olan sonbahara bir de biyolojik olarak bakmak gerekir. Biyolojik olarak bakıldığında sonbahar bitkiler için büyük bir kaymayı yani değişimi dökülmeyi temsil eder. Sonbaharda günler kısalır ve bu demek oluyor ki enerji için daha az güneş ışığı vardır. Ve kışın yaprak döken ağaçların önlerindeki buzlu soğuk aylara hazırlanmaya başlaması gerekir. Bu fizyolojik değişim, yaprakların renk değiştirmesinin ve nihayetinde düşmesinin nedenidir.
Klorofil
Bitkilerin fotosentez yoluyla enerji ürettikleri zaten herkes tarafından bilinir. Bu işlem sırasında, klorofille doldurulmuş kloroplast adı verilen küçük organeller, güneş ışığını emer ve zincirleme bir reaksiyonu tetikler. Sonuçta, fotosentez, bitkinin yakıt için kullanabileceği bir şeker olan glikoz üretir.Klorofil güneş ışığının çoğunu emerken aynı zamanda bir miktar ışığı çevreye geri yansıtır. Kesin olarak, yeşil ışığı yansıtır ve klorofille dolu yaprakların yeşil görünmesinin nedeni de budur.
Renk Değişimi
Yukarıda da değinildiği gibi kısalan günler sonbahardaki en büyük değişikliklerden biridir. Bu ilk gün batımı, bitkilerin fotosentez yapmak için fazla zamanları olmadığı anlamına gelmektedir. Böylece bitkiler daha kısa günlere ve daha düşük sonbahar sıcaklıklarına cevap verecek şekilde adapte olmuşlar ve daha soğuk aylara hazırlanmak için klorofili parçalamaya başlamışlardır. Sonuç olarak sonbaharda yapraklar, yeşil görünecekleri kadar klorofil içermezler. Bunun yerine, yapraktaki diğer pigmentlerin bazıları görülmeye başlanır. Örneğin, karoten adı verilen pigmentler, yaprakların kırmızı ve turuncu görünmesini sağlarken, ksantofiller denilenleri de yaprakların sarı görünmesini sağlar. Bunun yanında bilinmesi gereken bir konuda, farklı ağaç türlerinin kendi pigment karışımları vardır. Bu yüzden ön bahçenizdeki akçaağaç, parlak bir kırmızıya dönüşürken, caddedeki ağaç kül sarıya dönebilir. Meşe ağaçları, çok fazla pigment karışımına sahip olma eğilimi göstermedikleri için rengi yoktur, bu yüzden yaprakları kahverengiye döner. Evde klorofili yapraklardan kolayca çıkarabilmeniz mümkündür, böylece mahallenizdeki ağaçların yapraklarında sakladığını diğer pigmentleri tespit edebilir ve uygulamalı olarak gözlemleyebilirsiniz.
Diğer Faktörler de Rengi Etkiliyor
Yaprakların bazı yıllarda diğer yıllara göre daha mükemmel göründüğü fark edilir bir durumdur. Bunun nedeni sıcaklık ve hava koşullarının sonbahar renklerinin parlak görünmesini etkilemesidir. Sıcak, güneşli günler yaprakların normalden daha fazla şeker üretmesini sağlar ve bu enerjiyi daha fazla pigment üretmek için kullanır. Böylece yapraklar özellikle birkaç günlük güneşli, sıcak havalardan sonra daha parlak görünebilir. Öte yandan oluşabilecek don, kırmızıları daha az canlı hale getirebilir yani matlaştırabilir. Bu yüzden ani bir soğuk hava oluşursa yaprakların donuk görünmeye başladığını görebilirsiniz. Ağacın etrafındaki çevresel koşullardaki mikro değişiklikler bile yaprakların renklerindeki değişimleri etkileyebilir. Soğuk havanın düşmesinden ve ılık havanın yükselmesinden dolayı geceleri daha soğuk havaya maruz kalan ormanların alçak yerlerinde yetişen ağaçlar, yüksek yerdeki ağaçlardan daha hızlı renk değiştirir. Kentteki ağaçlar ise, çevrenin sıcak hava etkisiyle çevrili olduklarından ağaçlardaki renk dönüşü daha uzun sürebilir.
Yapraklar Neden Düşüyor?
Sonbaharda yapraksız ağaçlar sonbahar renkleri kadar güzel görünmeyebilir. Ancak bilimsel açıdan bakıldığında yaprakların nasıl düştüğü konusu hala oldukça çarpıcı ve gösterişli bir konudur. Her şey, dallara saplanan ağacın her bir yaprağını dallara sabitleyen, abscission katman adı verilen özel bir hücre katmanıyla alakalıdır. Günler kısaldıkça bitkiler katmandaki “dolaşımı” kesmeye başlarlar. Ve yaprakları yavaşça yiyecek ve sudan mahrum bırakırlar. Besin kaynağı kesildikten sonra katman kurumaya başlar ve yaprak düşer. Yaprakların dökülme süreci ne kadar sürer havaya bağlıdır ve sonbahar renkleri için iyi bir yıl değilse, yapraklar aslında değişen renk günlerinde düşmeye başlayabilirler. Sonbahar her ne kadar bir düşüş, dökülme ayı olarak kabul edilse de kış için ağacın hazırlanma sürecidir. Ve baharda bu döngü devam ederek abscission katmanı eski görevine kaldığı yerden devam eder ve ağaç tomurcuklanmaya ve yaprak çıkartmaya başlar. Sonbaharda ağaçların yaprak dökmesi, sonbahara kadar yeterli besini depolayan ağacın bir nevi kış uykusuna yatması olarak da tanımlanabilir. Eğer ağaçlar sonbaharda yaprak dökmesiyle, ince yapılı ağaçlar kış soğuğundan kolay etkilenip donabilir ve dallarındaki hücreler aşırı soğuktan ölebilirlerdi.