ACTH beyinde hipofiz bezinde salgılanan bir hormondur. ACTH testi kandaki adrenokortikotropik hormon yani ACTH seviyesini ölçer.
ACTH hormonunun asıl fonksiyonu vücuttaki kortizon seviyesini kontrol altında tutmak, düzenlemektir. Kortizol hormonu böbreküstü bezleri tarafından salgılanır ve vücutta tansiyon ve kan şekerini düzenler. ACTH testi vücutta bazı hormon bozukluklarının sebebini bulmak için yapılır. Sabahın erken saatlerinde kandaki normal ACTH hormon seviyesi 9 ile 52 pg/mL (2 ila11 pmol/L) arasında değişmektedir. Normal değerler yapılan laborotuarlara göre ufak değişiklikler gösterebilir.
ACTH Testi Neden Yapılır? Doktor hastada hormon problemlerinden şüphlenmesi durumunda ACTH testi yaptırmaktadır. Bu test, aşağıdakileri içeren durumları teşhis etmek için kullanılır:
Hipofiz bezinin çok fazla ACTH hormonu ürettiği hastalık Cushing hastalığı Böbreküstü bezlerinin çok fazla kortizol ürettiği hastalık olan Cushing sendromu
Böbreküstü bezlerin yeterince kortizol üretmediği Addison hastalığı Hipopitüitarizm, hipofiz bezinin yeterince hayati hormon üretmesini engelleyen hastalık
ACTH Normal Değerleri Nasıldır? Yetişkin kadınlarda: 5-27 pg/mL veya 1.11 – 6 pmol/L
Yetişkin erkeklerde: 7-50 pg/mL veya 1.55 – 11.1 pmol/L Ergenlik öncesinde: 7-28 pg/mL veya 1.55 – 6.2 pmol/L
Ergenlik sonrasında: 2-49 pg/mL veya 0.44 – 10.78 pmol/L ACTH Yüksekliği Neden Olur? ACTH yüksekliği nedenleri şunlardır:
- Böbreküstü bezleri yeterince kortizol üretmemesi hastalığı (Addison hastalığı)
- Böbreküstü bezlerinin yeterli derecede hormon üretmemesi (konjenital adrenal hiperplazi)
- Endokrin bezlerinden biri veya daha fazlası aşırı aktif çalışması veya tümör oluşturmuş olması (çoklu endokrin neoplazisi tip I)
- Hipofiz besinde kanserli olmayan bir tümörün bulunmasının yol açtığı çok fazla ACTH üretmesi (Cushing hastalığı)
- Çok nadir de olsa ACTH (ektopik Cushing sendromu) üreten nadir tümör tipi (akciğer, tiroid veya pankreas gibi)
ACTH Yüksekliği Belirtileri Nelerdir? - Halsizlik
- Güçsüzlük
- Depresyon
- Bulantı ve kusma
- Baş dönmesi
- Mide ve sırt ağrısı
- İştahta azalma
ACTH Yüksekliği Nasıl Düşürülür? ACTH yüksekliği tedavisi için Endokrinoloji bölümüne gitmelisiniz. Doktor öncelikle bu durumun nedenini tespit edip gerekli tedaviyi uygulayacaktır. ACTH düşüklüğü tedavisi için doktor şu vitamin haplarını kullanmayı tavsiye edebilir:
- Balık Yağı
- C vitamini
- Yeşil çay
- Fosfatidilserin
- jinseng
ACTH Düşüklüğü Neden Olur? ACTH düşüklüğü sebepleri şunlardır:
ACTH seviyesindeki düşüşlerin en yaygın sebebi vücuttaki kortizol seviyesinde yükselmedir. ACTH hormonu böbreküstü bezleri tarafından salgılanan kortizol üretimini uyarır. Kortizol bağışıklık sistemini baskılamak, tansiyonu belli seviyede tutmak , protein, glukoz ve yağ metobolizmasını düzenlemek için önemli bir hormondur. Normal şartlarda ACTH seviyesi yüksek olduğunda düşük olan kortizol seviyesi, ACTH seviyesi düştükçe yükselir.
ACTH hormon seviyesindeki düşüklüklerin diğer sebepleri şunlardır: Bazı ilaçların örneğin kortizon gibi ilaçların yan etkileri
- Vücutta hipofiz bezi ACTH (hipopitüitarizm) gibi hormonların yeterli miktarda üretilmemesi
- Böbreküstü bezlerinde tümör olması ki bu durum vücutta çok fazla kortizol salgılanmasına yol açar.
- Glukokortikoid ilaçların kullanımı ( bu ilaçlar ACTH üretimini baskılar)
- Hipopitüitarizm (hipofiz yetmezliği)
- Hipofiz bezin tümör olması
- Hipofiz ameliyatı veya radyoterapi
- Hipofiz bezinde hasar veya travma
- Kan zehirlenmesi
- Hipotalamusta tümör olması
- Tümörler için hipotalamus ameliyatı veya ışın tedavisi almak
- Hipotalamus enfeksiyonları
- Hipotalamusta yaralanma veya travma
- ACTH Düşüklüğü Belirtileri Nelerdir?
- Bulantı veya kusma
- Halsizlik
- Iştahsızlık
- Kan şekerinde düşüklük
- Kas güçsüzlüğü
- Depresyon
ACTH Düşüklüğü Nasıl Tedavi Edilebilir? ACTH düşüklüğü tedavisi için Endokrinoloji bölümüne gitmelisiniz. Doktor öncelikle bu durumun nedenini tespit edip gerekli tedaviyi uygulayacaktır. ACTH düşüklüğü tedavisi için doktor şu vitamin haplarını kullanmayı tavsiye edebilir:
- Kafein
- Magnezyum
- 1 saat spor yapmak ACTH seviyesinde yükselmeye yardımcı olabilir.
ACTH Testi Nasıl Yapılır? ACTH testi için hastanın kolundan damardan ince iğne ile kan örneği alınarak kan tahlili yapılır. Kan hem sabah hem öğleden sonra hem de akşamları alınabilir. Bu sayede kandaki ACTH hormon seviyesindeki farklılıklar görülür.
ACTH Testi Öncesi Neler Yapmalı? ACTH testi yapılacak gün hasta öncesinde gece yarısından itibaren bir şey yiyip içmemelidir. O gece hasta iyi bir uyku çekmelidir. Hasta doktorun vereceği diğer adımları izlemelidir. Ayrıca doktor ACTH testi yapacağı hastanın kullandığı tüm ilaç, bitki, vitamin ve takviyeleri bilmelidir. Bunlara reçetesiz olarak satılan ilaçlar ve yasadışı uyuşturucular da dahildir.
ACTH Test Sonuçlarını Neler Etkileyebilir? - ACTH test sonuçları şu gibi durumlardan etkilenebilir, böyle olaylar ACTH seviyesini artırabilir yahut düşürebilir.
- Yüksek stres altında olmak
- Son zamanlarda travma yaşamak
- Gebe olmak
- Adet görmek
- Streoid, hormon veya insülin dahil ilaçlar kullanmak
- Test yapmadan önceki gece iyi uyumamak